ભારત-ઇજિપ્ત વેપાર: ઇજિપ્ત ભારતમાં ખાતરની એક્સપોર્ટની દ્રષ્ટિએ ત્રીજો સૌથી મોટો એક્સપોર્ટ કરતો દેશ છે. ક્રૂડ તેલ, ખાતર, કપાસ અને ચામડા અને આયર્ન પ્રોડક્ટ્સ સહિત આ કાર્બનિક રસાયણો ઇજિપ્તમાંથી મોટી માત્રામાં ઇમ્પોર્ટ કરવામાં આવે છે. બંને દેશો વચ્ચે દ્વિપક્ષીય વેપાર કરાર 1978થી અમલમાં છે.
બંને દેશો વચ્ચે વધતો વેપાર
25-26 જુલાઈ 2022ના રોજ કૈરોમાં આયોજિત ભારત-ઈજિપ્ત જોઈન્ટ ટ્રેડ કાઉન્સિલની સંયુક્ત વ્યાપાર સમિતિની પાંચમી બેઠક બાદ જાહેર કરાયેલા પીઆઈબીના અહેવાલ મુજબ, પાછલા નાણાકીય વર્ષ 2020ની તુલનામાં 2021-22માં બંને દેશો વચ્ચેનો વેપાર -21 માં 75 ટકાનો વધારો થયો છે માહિતી આપતા, ઇજિપ્તમાં ભારતના રાજદૂત અજીત ગુપ્તેએ પણ કહ્યું છે કે ભારત અને ઇજિપ્ત વચ્ચે ચાલી રહેલ દ્વિપક્ષીય વેપાર તેના હાઇ લેવલે છે.
વેપારનો ટાર્ગેટ $12 બિલિયન સુધી પહોંચવાનો
જો આપણે નાણાકીય વર્ષ 2021-22ના ડેટા પર નજર કરીએ તો ભારત અને ઇજિપ્ત વચ્ચેનો વેપાર $7.26 બિલિયનને પાર કરી ગયો છે. આગામી પાંચ વર્ષમાં તે 12 અબજ ડોલર સુધી પહોંચવાની ધારણા છે. જ્યારે ઇજિપ્ત ભારતના સૌથી મહત્વપૂર્ણ વેપારી ભાગીદારોમાંનું એક છે, ત્યારે ભારત ઇજિપ્ત માટે છઠ્ઠું સૌથી મહત્વપૂર્ણ વેપારી ભાગીદાર છે. બંને દેશો વચ્ચે દ્વિપક્ષીય વેપાર કરાર 1978થી અમલમાં છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં બિઝનેસમાં ઘણો વિકાસ થયો છે. દસ વર્ષમાં બંને દેશો વચ્ચેની ઇમ્પોર્ટ-એક્સપોર્ટ લગભગ પાંચ ગણી વધી છે.
બંને દેશો મુખ્ય વેપારી ભાગીદારો
બંને દેશો વચ્ચેના વેપાર પર નજર કરીએ તો એ વાત સામે આવે છે કે ભારત ઈજિપ્તમાં ઇમ્પોર્ટ કરતાં વધુ એક્સપોર્ટ કરે છે. ઇજિપ્ત ખાદ્ય ચીજોનો મોટો ઇમ્પોર્ટકાર છે અને તેની મોટાભાગની જરૂરિયાત અન્ય દેશોમાંથી ખરીદે છે, આ યાદીમાં ભારતનું નામ પણ સામેલ છે. તાજેતરમાં, જ્યારે ભારતે ઘઉંની એક્સપોર્ટ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો, ત્યારે પણ ઘણા ટન ઘઉં ઇજિપ્ત મોકલવામાં આવ્યા હતા.
તમને જણાવી દઈએ કે રશિયા અને યુક્રેન (રશિયા-યુક્રેન) એ મુખ્ય દેશો છે જે ઇજિપ્તમાં ઘઉંની એક્સપોર્ટ કરે છે, જરૂરી ઘઉંનો લગભગ 80 ટકા અહીંથી ઉપલબ્ધ છે. પરંતુ સપ્લાય ચેઈન પર બંને દેશો વચ્ચેના યુદ્ધની અસરને કારણે ઈજિપ્તમાં ઘઉંની અછત ચરમસીમાએ પહોંચી ગઈ હતી. આ પછી, ઇજિપ્તે ભારતમાંથી મોટા પાયે ઘઉંની ઇમ્પોર્ટ કરવાનું શરૂ કર્યું અને જૂન 2022માં ભારતમાંથી 1.8 લાખ ટન ઘઉં મોકલવામાં આવ્યા. આ સિવાય ઇજિપ્ત ભારતમાંથી કોટન યાર્ન, તલ, કોફી, જડીબુટ્ટીઓ, તમાકુ અને કઠોળની એક્સપોર્ટ કરે છે.
બીજી તરફ, જો આપણે ઇજિપ્તમાંથી ભારત દ્વારા ખરીદેલા માલની વાત કરીએ, તો ઇજિપ્ત ખાતરની એક્સપોર્ટની દ્રષ્ટિએ ભારતનો ત્રીજો સૌથી મોટો એક્સપોર્ટકાર છે. સાઉદી અરેબિયા અને ઓમાનનું નામ અનુક્રમે પ્રથમ અને બીજા નંબર પર આવે છે. ભારત ઇજિપ્તમાંથી કાચા તેલ, ખાતરો, કપાસ અને આ કાર્બનિક રસાયણો સહિત મોટા પ્રમાણમાં ચામડા અને લોખંડના પ્રોડક્ટ્સની ઇમ્પોર્ટ કરે છે.
કોરોના વેક્સિનનું ઇમ્પોર્ટ-એક્સપોર્ટ
આ આવશ્યક ચીજવસ્તુઓ ઉપરાંત, બંને દેશો વચ્ચે દવાની ઇમ્પોર્ટ-એક્સપોર્ટ થાય છે. કોવિડ -19 રોગચાળાના ફાટી નીકળવાના સમયે, ભારત અને ઇજિપ્ત વચ્ચે કોરોના રસીના મામલે ઘણો વેપાર થયો હતો. રિપોર્ટ અનુસાર, કોવિડ-19 દરમિયાન ઇજિપ્તે 2021ની શરૂઆતમાં ભારત પાસેથી 50 હજાર રસી ખરીદી હતી. જ્યારે, કોરોનાના બીજા મોજા દરમિયાન, ભારતે ઇજિપ્તમાં ઉત્પાદિત રેમડેસિવીરના લગભગ 3 લાખ ડોઝનો ઓર્ડર આપ્યો હતો.
ગંભીર નાણાકીય કટોકટી
ભલે ભારત અને ઇજિપ્ત વચ્ચેના વેપારી સંબંધો ગાઢ છે. પરંતુ હાલમાં સૌથી મોટા આર્થિક સંકટનો સામનો કરી રહેલા પાકિસ્તાનની જેમ આ મુસ્લિમ દેશની આર્થિક સ્થિતિ પણ ખરાબ છે. ઇજિપ્ત પણ આ સમયે મોટા આર્થિક સંકટથી ઘેરાયેલું છે. ઇજિપ્તમાં ફુગાવાનો દર પણ લગભગ પાકિસ્તાન જેટલો છે. જ્યાં પાકિસ્તાનમાં મોંઘવારી 24.5 ટકા પર પહોંચી ગઈ છે ત્યાં આ દેશના લોકો પણ 24 ટકા મોંઘવારી દરને કારણે રડવા મજબૂર છે.
ઈજીપ્ત પણ દેવાના વમળમાં ફસાયું
દેવાની જાળમાં ફસાયેલા શ્રીલંકાની હાલત કોઈનાથી છુપાયેલી નથી, આવું જ કંઈક પડોશી દેશ પાકિસ્તાનમાં પણ થઈ રહ્યું છે. બીજી તરફ, ઇજિપ્તની સ્થિતિ પણ બહુ અલગ નથી અને જો આપણે આ દેશ પર વિદેશી દેવાની વાત કરીએ તો તે વધીને 170 અબજ ડોલર થઈ ગયું છે. જ્યારે આ આર્થિક સંકટ સામે ઝઝૂમી રહેલા ઈજિપ્તને અન્ય કોઈ મુસ્લિમ દેશે સાથ આપ્યો ન હતો, ત્યારે ભારતે મિત્રતા બતાવીને તેનો હાથ પકડ્યો હતો. ઘઉં અને ચોખાની તીવ્ર અછતનો સામનો કરી રહેલા ઈજિપ્તને આ ખાદ્ય સંકટમાંથી બહાર આવવા માટે ભારત મદદ કરી રહ્યું છે.
ભારતને ઇજિપ્ત કેમ ગમે છે?
મુસ્લિમ દેશ હોવા છતાં ભારતને ઇજિપ્તની મિત્રતા કેમ પસંદ છે? તેનું એક મોટું કારણ એ પણ હોઈ શકે છે કે આ દેશે હંમેશા આતંકવાદ વિરુદ્ધ અવાજ ઉઠાવ્યો છે. મુસ્લિમ દેશોના સંગઠન ઓઆઈસી (ઓર્ગેનાઈઝેશન ઓફ ઈસ્લામિક કોઓપરેશન)માં તે હંમેશા પાકિસ્તાની નીતિઓની વિરુદ્ધ રહ્યું છે. ભારત ઉપરાંત ઈઝરાયેલ અને અમેરિકા પણ આ સંકટની ઘડીમાં ઈજિપ્તની મદદ માટે આગળ આવ્યા છે.
રોકાણના સંદર્ભમાં ઘણા સેક્ટર્સ
ભારત-ઇજિપ્ત સતત પરસ્પર વ્યાપારી સહયોગને આગળ વધારવા પર ભાર આપી રહ્યા છે. વેપાર અને રોકાણ સંબંધોમાં તાજેતરની પ્રગતિની સમીક્ષા દરમિયાન, ગયા વર્ષે રોકાણ વધારવાની દિશામાં કેટલાક નવા ક્ષેત્રો પણ ઓળખવામાં આવ્યા હતા. તેમાં ખાદ્ય અને કૃષિ, દરિયાઈ પ્રોડક્ટ્સ, ઊર્જા ખાસ કરીને નવીનીકરણીય ઉર્જાનો સમાવેશ થાય છે જેમાં ગ્રીન હાઇડ્રોજન અને ગ્રીન એમોનિયા, આરોગ્ય અને ફાર્માસ્યુટિકલ્સ, પેટ્રોકેમિકલ્સ, MSME, એન્જિનિયરિંગ ગુડ્સ, ઉત્પાદન, IT અને IT સેવાઓ, પ્રવાસન વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
ભારતીય રોકાણથી રોજગારીની તકો વધી
ભારતીય કંપનીઓના રોકાણની વાત કરીએ તો લગભગ 50 ભારતીય કંપનીઓએ ઈજિપ્તમાં જંગી રોકાણ કર્યું છે. તેમાં કેમિકલ, એનર્જી, ઓટોમોબાઈલ, રિટેલ, એપેરલ અને એગ્રીકલ્ચર સેક્ટરમાં કરવામાં આવેલા રોકાણનો સમાવેશ થાય છે. PIB ડેટા અનુસાર, નાણાકીય વર્ષ 2021-22 સુધી તે $3.2 બિલિયનથી વધુ હતું. આ રોકાણ દ્વારા ત્યાં 30,000 થી વધુ લોકોને સીધી રોજગારી મળી રહી છે.
