હિંદુ ધર્મમાં, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિનું મૃત્યુ થાય છે, ત્યારે પરિવારના સભ્યો તેના માટે પિતૃ પક્ષ દરમિયાન શ્રાદ્ધ કરે છે અને શ્રાદ્ધને સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ વિધિ માનવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિનું શ્રાદ્ધ યોગ્ય રીતે કરવામાં ન આવે તો તેની આત્માને શાંતિ મળતી નથી અને પરિવારમાં હંમેશા દુ:ખ અને કષ્ટ રહે છે. તેથી પિતૃ પક્ષ દરમિયાન પિતૃઓનું શ્રાદ્ધ અવશ્ય કરવું જોઈએ. આ વર્ષે પિતૃ પક્ષ 29 સપ્ટેમ્બર 2023થી શરૂ થઈ રહ્યો છે અને 14 સપ્ટેમ્બરે સમાપ્ત થશે. પિતૃ પક્ષમાં જે 15 દિવસ સુધી ચાલે છે, ફક્ત પુત્ર જ તેના પિતૃઓનું શ્રાદ્ધ કરે છે. જો કોઈને પુત્ર ન હોય તો તેનું શ્રાદ્ધ કોણ કરશે? આ સૌથી મોટો પ્રશ્ન છે અને તેનો જવાબ ધાર્મિક ગ્રંથોમાં આપવામાં આવ્યો છે.
શ્રાદ્ધ કોણ કરી શકે?
હિંદુ ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર, શ્રાદ્ધ કરવાનો પ્રથમ અધિકાર સૌથી મોટા પુત્રને છે. જો મોટો પુત્ર જીવિત ન હોય તો નાનો પુત્ર શ્રાદ્ધ કરી શકે છે. જો તેઓ ઈચ્છે તો બંને ભાઈઓ એકસાથે શ્રાદ્ધ વિધિ કરી શકે છે. જો મોટો પુત્ર પરિણીત હોય તો તેણે પત્ની સાથે મળીને શ્રાદ્ધ કરવું જોઈએ. તેનાથી પિતૃઓ પ્રસન્ન થાય છે અને તેમની આત્માને શાંતિ મળે છે. જ્યારે પતિ-પત્ની તેમના પૂર્વજોને તર્પણ કરે છે ત્યારે જ તેમના આત્માને શાંતિ મળે છે.
હિંદુ ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર શ્રાદ્ધ કરવાનો અધિકાર માત્ર પુત્રને જ છે. પરંતુ જો કોઈ વ્યક્તિને પુત્ર ન હોય તો તેની પત્ની શ્રાદ્ધ કરી શકે છે. આ સિવાય ભાઈનો પુત્ર એટલે કે ભત્રીજો પણ શ્રાદ્ધ કરી શકે છે. જો આમાંથી કોઈ ન હોય અને પરિવારમાં માત્ર પુત્રી હોય તો પુત્રીનો પુત્ર એટલે કે પૌત્ર પણ શ્રાદ્ધ કરી શકે છે. તેનાથી આત્માને શાંતિ મળે છે અને તે મુક્ત થઈ જાય છે.
પિતૃપક્ષમાં શું કરવું અને શું ન કરવું?
શ્રાદ્ધ દરમિયાન બ્રાહ્મણોને ક્ષમતા મુજબ ભોજન કરાવવું જોઈએ.
જો તમે જનોઈ ધારણ કરેલી છે, તો પિંડ દાન દરમિયાન, તેને ડાબાને બદલે જમણા ખભા પર રાખો.
હંમેશા ઉગતા સૂર્યના સમયે પિંડ દાન કરો. પિંડ દાન સવારે કે અંધારામાં કરવામાં આવતું નથી.
પિંડ દાન કાંસા, તાંબા કે ચાંદીના વાસણ, થાળી કે પાનમાં કરો.
શ્રાદ્ધ સમયે મુખ દક્ષિણ તરફ હોવું જોઈએ.
શ્રાદ્ધ દરમિયાન ઘરમાં કલેશ ન થવો જોઈએ.
